Van een dominante naar een duurzame economie
De economie, het systeem waarin we leven op basis van vertrouwen en afspraken. Ofwel het financiële stelsel, de markt en alles wat daarbij hoort, is dominant in het kijken naar de wereld. Een systeem als een eigen werkelijkheid, daarbij kannibaliserend op wat van waarde is. Tijdens Springtij Forum gaan we de weg van een dominante naar een duurzame en dienende economie uittekenen. We pakken drie systeemfouten aan en bouwen aan fundamenteel andere economische toekomsten.
Een systeem dat een eigen werkelijkheid is geworden, daarbij kannibaliserend op ‘plek’ en ‘samen’. En het erge is, we staan er niet bij en kijken ernaar, we zijn niet passief, maar we zijn actieve deelnemers aan dat systeem. Sterker nog: onze handelingen houden dat systeem in stand én versterken het.
Dit geeft ook de grootste kans. Wij kunnen dit systeem veranderen. Wij kunnen dit laten werken voor de waarden die wij belangrijk vinden in onze samenleving, belangrijk voor samen en plek. Daar is moed voor nodig. Moed om het systeem ter discussie te stellen. Moed om afscheid te nemen van aannames, routines, ideeën, verdienmodellen en producten. Maar wellicht nog meer moed om vanuit het huidige systeem naar een systeemverandering te handelen. Handelingsmoed. Die krijg je door het grote probleem te vertalen naar de dag van morgen. En dan concrete stappen te zetten die in je eigen invloedssfeer zijn. Ook ons economische systeem is per slot van rekening maar een verhaal…
Een verhaal dat broodnodig toe is aan een update.
We richten ons op de drie grote systeemfouten van het kannibaliserende beest van de economie: We tellen verkeerd, we denken verkeerd en sturen verkeerd.
We tellen de verkeerde waarden: in plaats van rekening te houden met alles wat ertoe doet voor de welvaart hier, later en elders, tellen we alleen financiële waarde in het nu. Klimaatverandering, biodiversiteitsafbraak en het welzijn van toekomstige generaties staan niet op de balans en dus tellen ze niet in ons huidige economische systeem. Dit gaat mis, want blijven we een systeem voeden dat kannibaliseert op onze ecosystemen en mensen. en telt zo’n economie niet op tot een collectief belang. De vraag is dus: hoe kunnen we beter tellen?
We denken ook verkeerd. We blijven maar denken dat materiële groei een doel is, terwijl het enkel een middel is om welvaart te bereiken. We vergeten ook te bedenken dat, terwijl dit middel in het verdelen wellicht nuttig was voor welvaart in Nederland, het nu wellicht juist het probleem is. We verwarren nog steeds economische groei met vooruitgang. Dit heeft consequenties voor ons beleid en gedrag. Verkeerd denken over het systeem leidt tot beperkt oplossingsdenken. De vraag hier: hoe kunnen we beter denken?
We sturen in ons financiële stelsel verkeerd. Als we het financiële stelsel visualiseren als een waterwerk, dan irrigeert dat de verkeerde gebieden: de rijk besproeide gebieden krijgen alleen maar meer water, waardoor ongelijkheid wordt vergroot. Wat maatschappelijk van belang is, wat een duurzame wereld verder helpt, is vaak een droge vlakte. De vraag hier: Hoe kunnen we beter sturen? Hoe kunnen we de kanalen zo verleggen dat een duurzame wereld kan bloeien?
In het kernthema leiderschap gaat het over de hernieuwde verbindingen die nodig zijn voor samenleven. In de crisis gloort ook hoop. Wereldwijd staan mensen op, verenigen zich en willen een diepgaande verandering in onze samenlevingen.
We staan voor enorme uitdagingen, groter dan ooit. Niet alleen de Corona-crisis maakt ons hiervan bewust. Ook voor corona was duidelijk dat diepgaande veranderingen nodig zijn. Maar de mens schuwt van nature vaak veranderingen en houdt graag vast aan het oude, bekende en vertrouwde. Inspiratie geeft je kracht, zorgt voor motivatie en wakkert je innerlijke passie aan. Voor welke uitdaging je ook staat, inspiratie zorgt voor de redenen waarom je iets echt graag wilt. Inspiratie zorgt ervoor dat je in beweging wilt komen en dat je vooruit wilt gaan. Inspiratie is iets heel persoonlijks, sommigen vinden inspiratie in de natuur, anderen in religie en geloof. Op Springtij gaan we kijken hoe we inspiratie kunnen inzetten om de duurzame transitie van Nederland te versnellen, op persoonlijk vlak en ook gezamenlijk.
Al voor Corona was het duidelijk: we kunnen zo niet doorgaan. Het systeem kraakt aan alle kanten, we overschrijden de draagkracht van de aarde en de sociale ongelijkheid wordt steeds groter. Het groei paradigma en de consumptie-waan van de afgelopen decennia zijn niet langer houdbaar. Globalisering maakt ons afhankelijk. Het is hoog tijd voor een grondige systeemverandering. Naar een rechtvaardig, ecologisch en sociaal verantwoord en duurzaam systeem. Hiervoor zijn stimulerende en regulerende maatregelen nodig. Een ander belastingsysteem, beprijzen van de ‘Commons’, nieuwe indicatoren (naast of in plaats van het BNP). De coronacrisis spoort ons aan om nu meteen aan de slag te gaan.
Bij alle opgaven spelen mensen en sociale systemen de bepalende rol. Technische oplossingen werken alleen als ze gepaard gaan met sociale innovatie. Wereldbeeld, cultuur, sociale dynamiek en persoonlijke overtuigingen zijn evenzeer bepalend voor gedrag als regels, normen, prijsprikkels en technologie.
Een directielid van de Nederlandse Bank stelde recent dat ‘back to normal’ geen optie is. Dat leidt tot 3,7 graden opwarming en heeft catastrofale gevolgen voor onze samenleving. Stiglitz en Stern (Universiteit van Oxford) adviseren dat we nu moeten investeren in die sectoren die én de economie én het klimaatbeleid steunen. De Nederlandse doelen voor 2030 op klimaat- en ander gebied zijn helder én hoogstnoodzakelijk. Over hoe we daar komen valt nog wel wat te zeggen. Op Springtij gaat de industrie, overheden en maatschappij zoeken naar hoe ‘we’ dat gaan doen, wat ervoor nodig is én wat het kan opleveren.
Hoe ziet wonen en werken in een duurzame omgeving eruit? En welke stappen zijn zowel in de komende 10 jaar als in de volgende kabinetsperiode nodig om deze omgeving te ontwikkelen? Dit gaat niet alleen om onze energievoorziening, maar over een omgeving waarin onder andere beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen, gezondheid, sociale aspecten, mobiliteit en de verbinding tussen stad en regio in elkaar grijpen.
Nederland leeft met water. Als deltabewoners heeft onze identiteit zich ontwikkeld met de meanderende rivieren, ons profijt van en ontzag voor de zee en ons polderlandschap. Hollandsche kunstenaars hebben deze identiteit gevangen in hun beelden en woorden.