Frank van Oort bespreekt The Good Ancestor van Roman Krznaric over de noodzaak om het dominante kortetermijndenken van onze manier van leven en economie in te ruilen voor een duurzamer perspectief. En hoe dat tot stand te brengen. “Transformatie wordt geprefereerd boven lichte aanpassing, maar zonder te vervallen in sciencefictionscenario’s.”
Volgens Roman Krznaric, auteur van het boek The Good Ancestor, zitten we vast in kortetermijndenken. Onze consumptiecultuur neemt steeds grotere vormen aan, de grondstoffen van de aarde raken uitgeput, economische groei lijkt overal en altijd het leidende adagium te moeten zijn, en de vraag dringt zich op hoe toekomstige generaties zullen aankijken tegen hoe wij anno nu de aarde onderhouden. Want ook over 500 jaar zijn er mensen op de aardbol, die terugkijken naar ons handelen nu. We kunnen maar beter goede voorvaders en -moeders zijn, beter dan we nu zijn in ieder geval. Het eerste doel van het boek (160 pagina’s) is om dat aan te tonen. En daar slaagt het zeer goed in – vol anekdoten, effectief elementen uit veel disciplines koppelend, mooie metaforen, zich inlevend in de mensheid vroeger, nu en in de toekomst. En niet te activistisch, maar genuanceerd en nuchter. Met rake observaties waarvan ik er per bladzijde wel één glimlachend heb aangemerkt.
Evolutionair of revolutionair
Moeilijker wordt het om het tweede doel van het boek ter bereiken. Nadat we in de eerste acht hoofdstukken volledig overtuigd zijn geraakt van het waarom van het ancestor-denken, komen er drie hoofdstukken die zich richten op de ondertitel van het boek: “hoe lange termijn te denken in een korte termijn wereld”. Samen met Krznaric voelen we in deze laatste 70 pagina’s al snel nattigheid. Krznaric probeert te ontleden wat nodig is om de aarde duurzaam te bevolken, cirkelt steeds dichter richting de praktijk van alledag, vraagt zich bij iedere afgepelde laag bezwaren af of dat nou genoeg is om het tij te keren van korte termijn waarde ontnemen naar lange termijn waarde creatie (een vergelijking met Mariana Mazzucato’s recente boek The Value of Everything – Making and Taking in the Global Economy dringt zich op), en hij geeft zelf steeds vaker direct het antwoord op zijn haalbaarheidsvraag: nee, het is niet genoeg. Tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren. Zoals gevestigde belangen. Sociale en ecologische duurzaamheid die (nog) niet gelijk opgaan. De betaalbaarheid van circulariteit. De afleidende en ontregelende (!) digitalisering die banen bedreigt en levenscycli verkort. De natiestaat die macht centraliseert en wegtrekt bij de bevolking. Toch wil hij eindigen met het geven van hoop, en dan vliegt het een beetje uit de bocht in het verder zo genuanceerde boek.
In het kernthema leiderschap gaat het over de hernieuwde verbindingen die nodig zijn voor samenleven. In de crisis gloort ook hoop. Wereldwijd staan mensen op, verenigen zich en willen een diepgaande verandering in onze samenlevingen.
We staan voor enorme uitdagingen, groter dan ooit. Niet alleen de Corona-crisis maakt ons hiervan bewust. Ook voor corona was duidelijk dat diepgaande veranderingen nodig zijn. Maar de mens schuwt van nature vaak veranderingen en houdt graag vast aan het oude, bekende en vertrouwde. Inspiratie geeft je kracht, zorgt voor motivatie en wakkert je innerlijke passie aan. Voor welke uitdaging je ook staat, inspiratie zorgt voor de redenen waarom je iets echt graag wilt. Inspiratie zorgt ervoor dat je in beweging wilt komen en dat je vooruit wilt gaan. Inspiratie is iets heel persoonlijks, sommigen vinden inspiratie in de natuur, anderen in religie en geloof. Op Springtij gaan we kijken hoe we inspiratie kunnen inzetten om de duurzame transitie van Nederland te versnellen, op persoonlijk vlak en ook gezamenlijk.
Al voor Corona was het duidelijk: we kunnen zo niet doorgaan. Het systeem kraakt aan alle kanten, we overschrijden de draagkracht van de aarde en de sociale ongelijkheid wordt steeds groter. Het groei paradigma en de consumptie-waan van de afgelopen decennia zijn niet langer houdbaar. Globalisering maakt ons afhankelijk. Het is hoog tijd voor een grondige systeemverandering. Naar een rechtvaardig, ecologisch en sociaal verantwoord en duurzaam systeem. Hiervoor zijn stimulerende en regulerende maatregelen nodig. Een ander belastingsysteem, beprijzen van de ‘Commons’, nieuwe indicatoren (naast of in plaats van het BNP). De coronacrisis spoort ons aan om nu meteen aan de slag te gaan.
Bij alle opgaven spelen mensen en sociale systemen de bepalende rol. Technische oplossingen werken alleen als ze gepaard gaan met sociale innovatie. Wereldbeeld, cultuur, sociale dynamiek en persoonlijke overtuigingen zijn evenzeer bepalend voor gedrag als regels, normen, prijsprikkels en technologie.
Een directielid van de Nederlandse Bank stelde recent dat ‘back to normal’ geen optie is. Dat leidt tot 3,7 graden opwarming en heeft catastrofale gevolgen voor onze samenleving. Stiglitz en Stern (Universiteit van Oxford) adviseren dat we nu moeten investeren in die sectoren die én de economie én het klimaatbeleid steunen. De Nederlandse doelen voor 2030 op klimaat- en ander gebied zijn helder én hoogstnoodzakelijk. Over hoe we daar komen valt nog wel wat te zeggen. Op Springtij gaat de industrie, overheden en maatschappij zoeken naar hoe ‘we’ dat gaan doen, wat ervoor nodig is én wat het kan opleveren.
Hoe ziet wonen en werken in een duurzame omgeving eruit? En welke stappen zijn zowel in de komende 10 jaar als in de volgende kabinetsperiode nodig om deze omgeving te ontwikkelen? Dit gaat niet alleen om onze energievoorziening, maar over een omgeving waarin onder andere beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen, gezondheid, sociale aspecten, mobiliteit en de verbinding tussen stad en regio in elkaar grijpen.
Nederland leeft met water. Als deltabewoners heeft onze identiteit zich ontwikkeld met de meanderende rivieren, ons profijt van en ontzag voor de zee en ons polderlandschap. Hollandsche kunstenaars hebben deze identiteit gevangen in hun beelden en woorden.