“In ons drukke bestaan zouden we bijna vergeten dat we onderdeel zijn van de natuur.”
Dit is een verslag van de sessie ‘In verbinding met de natuur’ op Springtij Forum 2022.
Inspiratoren waren Arjan Berkhuysen (Earthfulness), Ilse Simoens (INBO) en Jelle Jong (IVN).
Moderator was Irene van Dorp (Wing)
In ons drukke bestaan zouden we bijna vergeten dat we onderdeel zijn van de natuur. Zo delen bomen en mensen elkaars adem; wat de één uitademt, ademt de ander in en omgekeerd. Hier op aarde staan niets en niemand los van elkaar. Als je de verbinding met de natuur weer voelt, kan dat voelen als thuiskomen. Om op te laden in een samenleving die steeds sneller, stedelijker en digitaler wordt. Kunnen we ons in de moderne westerse wereld nog wel verbinden met natuur en zo ja, hoe dan? Wat zijn de beste methoden daarvoor, geïnspireerd door de praktijk en onderbouwd door de wetenschap?
Met de deelnemers deden we een aantal eenvoudige ‘Earthfulness oefeningen’ die ons vooral het doen en het laten voelen met de natuur centraal stelt. Enkele gedeelde observaties:
- In het dagelijkse leven moeten we vaak moeite doen om verbinding met natuur op te zoeken. Daarom zou je bij Earthfulness kunnen concentreren op praktische dingen, zoals een wandeling, op de fiets naar je werk, even het weiland inlopen. En misschien is dat wel goed genoeg.
- In de stad is het lastig om verbinding te krijgen met natuur, maar op balkon zie ik ook vogels en lucht.
- De deelnemers doen een oefening op blote voeten. We leren kinderen af om met blote voeten rond te lopen (Schoenen aan!). Maar de wetenschap heeft bewezen dat op blote voeten lopen een goede manier is om verbinding te voelen met natuur.
- Door waarnemen kan je ook verbinden. Maar wil de natuur eigenlijk wel met ons verbinden? Er ontstaat een discussie. Allereerst vergelijkt iemand het met het respectvoller, trager binnenkomen in een natuurlijke plek, zoals je doet in een kerk. Daardoor voel je je en ben je misschien eerder welkom. Een ander benoemt dat verbinding ook gevormd kan worden door iets terug te geven aan de natuur. Er wordt ook gewezen op het feit dat natuur en mens ook samen kunnen werken. Zo lijken hei en mos bijvoorbeeld te strijden, maar ze werken in feite ook samen.
- Door verbinden met natuur kunnen we samenwerken met natuur.
- Op de vraag of we op deze plek eigenlijk wel mogen zijn (we maken het immers misschien ook kapot), suggereert Jelle om even stil te zitten en te observeren wat je gevoel zegt – “is het oké om hier te zijn?” Voor de meeste deelnemers was dat bevestigend. Velen vinden het een fijne plek waar je je welkom kan voelen.
Mede dankzij Ilse staan we nog extra stil bij het rendiermos op de plek. Het mos kenmerkt zich door veerkracht. In droge zomers lijkt het hard en dood, maar als het dan weer regent leeft het in een mum van tijd weer op. Daarnaast maakt het mos ook de lucht schoon, want het haalt voedingsstoffen uit de lucht (ipv de bodem). Daar kunnen we ook van leren, door te mikken op veerkracht en waarde toe te voegen aan je omgeving. De inspiratoren gaven nog enkele reflecties. Zo vertelt Jelle over uit onderzoek waaruit blijkt dat natuur inderdaad aanzet om langer te bewegen.
Uit onderzoek blijkt ook dat natuur een positieve invloed heeft op gezondheid en gedrag. Onderzoek toont positieve relaties aan, bv welbevinden van kinderen. Arjan zou dergelijk onderzoek nog wat verder uitgewerkt willen zien, met vragen als ‘Wat doet natuur met het brein’ en ‘Hoe kan je de meest effectieve oefeningen voor individuen personifiëren?
Welke boodschappen nemen we mee? In ieder geval dat we vaker naar buiten willen gaan. Gewoon doen. We zijn ook geïnspireerd door de plek, in het besef dat bepaalde toegankelijke plekken in de natuur het makkelijker kunnen maken voor mensen om weer verbinding te voelen met natuur. We concluderen dat we tenslotte ook natuur zijn. Zit het soms tegen of ben je bedrukt, zie het als natuurlijk, net als het bestaan van de seizoenen en de natuurlijke cycli. Door ons onderdeel van de natuur te voelen kunnen we onze lasten beter dragen.
Het was een zingevend en rustig gesprek, op een fijne plek. We hoorden mooie voorbeelden over verbinding met natuur. De meest prikkelende vraag was misschien wel of de natuur eigenlijk wel op ons zit te wachten? Maar als we zelf echt onderdeel zijn van de natuur, dan is dat eigenlijk geen vraag. Het gaat er dan om hoe we omgaan ander leven in de natuur. Daarbij past het om de relaties goed te zien, de afhankelijkheden van elkaar. Onderhouden we deze relaties goed, geven we iets terug, dan respecteren en waarderen we de natuur. In de komende decennia moeten we veel veranderen. We kunnen daarbij ook veel van de natuur leren – die is veerkrachtig. En dat geeft dan weer vertrouwen om die veranderingen ook aan te gaan.
In het kernthema leiderschap gaat het over de hernieuwde verbindingen die nodig zijn voor samenleven. In de crisis gloort ook hoop. Wereldwijd staan mensen op, verenigen zich en willen een diepgaande verandering in onze samenlevingen.
We staan voor enorme uitdagingen, groter dan ooit. Niet alleen de Corona-crisis maakt ons hiervan bewust. Ook voor corona was duidelijk dat diepgaande veranderingen nodig zijn. Maar de mens schuwt van nature vaak veranderingen en houdt graag vast aan het oude, bekende en vertrouwde. Inspiratie geeft je kracht, zorgt voor motivatie en wakkert je innerlijke passie aan. Voor welke uitdaging je ook staat, inspiratie zorgt voor de redenen waarom je iets echt graag wilt. Inspiratie zorgt ervoor dat je in beweging wilt komen en dat je vooruit wilt gaan. Inspiratie is iets heel persoonlijks, sommigen vinden inspiratie in de natuur, anderen in religie en geloof. Op Springtij gaan we kijken hoe we inspiratie kunnen inzetten om de duurzame transitie van Nederland te versnellen, op persoonlijk vlak en ook gezamenlijk.
Al voor Corona was het duidelijk: we kunnen zo niet doorgaan. Het systeem kraakt aan alle kanten, we overschrijden de draagkracht van de aarde en de sociale ongelijkheid wordt steeds groter. Het groei paradigma en de consumptie-waan van de afgelopen decennia zijn niet langer houdbaar. Globalisering maakt ons afhankelijk. Het is hoog tijd voor een grondige systeemverandering. Naar een rechtvaardig, ecologisch en sociaal verantwoord en duurzaam systeem. Hiervoor zijn stimulerende en regulerende maatregelen nodig. Een ander belastingsysteem, beprijzen van de ‘Commons’, nieuwe indicatoren (naast of in plaats van het BNP). De coronacrisis spoort ons aan om nu meteen aan de slag te gaan.
Bij alle opgaven spelen mensen en sociale systemen de bepalende rol. Technische oplossingen werken alleen als ze gepaard gaan met sociale innovatie. Wereldbeeld, cultuur, sociale dynamiek en persoonlijke overtuigingen zijn evenzeer bepalend voor gedrag als regels, normen, prijsprikkels en technologie.
Een directielid van de Nederlandse Bank stelde recent dat ‘back to normal’ geen optie is. Dat leidt tot 3,7 graden opwarming en heeft catastrofale gevolgen voor onze samenleving. Stiglitz en Stern (Universiteit van Oxford) adviseren dat we nu moeten investeren in die sectoren die én de economie én het klimaatbeleid steunen. De Nederlandse doelen voor 2030 op klimaat- en ander gebied zijn helder én hoogstnoodzakelijk. Over hoe we daar komen valt nog wel wat te zeggen. Op Springtij gaat de industrie, overheden en maatschappij zoeken naar hoe ‘we’ dat gaan doen, wat ervoor nodig is én wat het kan opleveren.
Hoe ziet wonen en werken in een duurzame omgeving eruit? En welke stappen zijn zowel in de komende 10 jaar als in de volgende kabinetsperiode nodig om deze omgeving te ontwikkelen? Dit gaat niet alleen om onze energievoorziening, maar over een omgeving waarin onder andere beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen, gezondheid, sociale aspecten, mobiliteit en de verbinding tussen stad en regio in elkaar grijpen.
Nederland leeft met water. Als deltabewoners heeft onze identiteit zich ontwikkeld met de meanderende rivieren, ons profijt van en ontzag voor de zee en ons polderlandschap. Hollandsche kunstenaars hebben deze identiteit gevangen in hun beelden en woorden.