SPRINGTIJ MANIFEST

Op weg naar een toekomstbestendige en waardevolle samenleving

Nederland is het beste land ter wereld om als kind in op te groeien. Dat is iets om trots op te zijn en lijkt een garantie voor een mooie toekomst van ons land.

Swipe links om meer te lezen

Maar hoe lang kunnen wij die prettige en gezonde leefomgeving nog behouden voor toekomstige generaties? Als land zijn we financieel welvarender geworden, maar dat is ten koste gegaan van ons ecologische welzijn; de biodiversiteit neemt wereldwijd in schrikbarend tempo af, de bodem raakt uitgeput, de zomers worden warmer en water is zelfs in Nederland schaars aan het worden. Dat alles zal gevolgen hebben voor de kinderen die de komende decennia hier geboren worden. Zij zullen ervaren hoe hun welvaart en welzijn direct beïnvloed worden door de opschuivende kustlijn, bezwijkende ecosystemen en het grillige klimaat.

Het is belangrijker dan ooit om ons land van een slimme, rechtvaardige en duurzame economie te voorzien. Dat is niet utopisch of futuristisch, maar eenvoudigweg wat ‘economie’ oorspronkelijk betekent: de zorg voor ons huis, plek waar we leven. Zodat we deze in goede staat kunnen doorgeven aan de volgende generatie. Te lang is de economie gericht geweest op enkel vergaren van geld en niet het creëren van waarden die de samenleving verzorgt en leefbaar houdt.

De komende tien jaar zijn cruciaal om te voorkomen dat ons welzijn in de toekomst onherstelbaar beschadigd raakt. Daarom zijn de aankomende verkiezingen in Nederland allesbepalend.

Als er één moment is waarop we echt kunnen veranderen, is het nu. Springtij roept het komende kabinet op om ons welzijn met evenveel daadkracht te beschermen als zij onze gezondheid beschermde tijdens de coronacrisis. De lucht die we ademen, de insecten die onze gewassen bevruchten, de vruchtbaarheid van onze landbouwgrond, het water dat ons land zo kenmerkt en een eerlijke verdeling van kansen, zijn daarvoor cruciaal.

Met dit manifest wil Springtij een flinke zet geven aan de omwenteling naar een toekomstbestendig Nederland. Het is een politiek manifest dat apolitiek is; wij reiken ideeën aan die de partijpolitieke standpunten overstijgen. Het zijn ideeën en oplossingen die onze samenleving niet verdelen, maar versterken.

Niet voor niets was dit jaar het thema van Springtij ‘De kracht van onze stem’. We willen laten horen wat Nederland belangrijk vindt, zodat een volgend kabinet deze thema’s ook belangrijk kan maken. Maar we beseffen ook dat politiek niet alleen bestaat uit politici. Wij zijn allemaal ‘de politiek’ en hebben dus allemaal een rol in het vormgeven van onze leefomgeving.

De kracht van onze stem beperkt zich niet tot verkiezingen. We kunnen haar iedere dag gebruiken. Met onze stem vragen we politici richting te geven aan een doortastend en menselijk duurzaamheidsbeleid: en daar waar het noodzakelijk met overtuiging regeren en regisseren. Met diezelfde stem bieden we bestuurders ook onze hulp aan: wij denken en praten graag mee om de complexe en beladen problemen van de komende jaren op te lossen.

Op die manier kunnen we maatschappelijke onrust rond belangrijke besluiten voorkomen Dat vraagt wel om een rijkere invulling van het begrip ‘burgerparticipatie’: bestuurders vragen niet alleen wat mensen van plannen vinden die al klaarliggen, maar vragen ze om mee te denken over het proces, mee te praten over de knelpunten en mee te beslissen over de oplossingen. Eigenaarschap voorkomt polarisatie en schept steun voor de transitie die zo hard nodig is.

De politiek moet balanceren tussen daadkracht en regie enerzijds en ruimte geven aan dialoog en samenwerking.

Dit manifest is een weloverwogen aanbod. Het wil laten zien dat er heel veel betrokken mensen staan te trappelen met constructieve en verrassende oplossingen om Nederland toekomstbestendig te maken.

Hieronder schetsen we een aantal wenkende perspectieven die tonen hoe Nederland er in de toekomst uit zou kunnen zien en concrete manieren om daar te komen. We hopen dat dit manifest zal dienen als een springplank, zodat Nederland het mooiste land blijft om onze kinderen in op te laten groeien.

WENKEND PERSPECTIEF VOOR EEN TOEKOMSTBESTENDIGE LEEFOMGEVING

Dit manifest is opgebouwd rond vier ‘gebieden’: wonen & werken, agrarische & natuurlijke omgeving, industriële omgeving, en grote wateren & zee. Voor elk van deze gebieden schetsen we een wenkend perspectief. We vertalen dit in stappen die de komende 10 jaar nodig zijn om daar te komen en maatregelen die een nieuw kabinet kan uitwerken en uitvoeren.

WOON & WERK OMGEVING

Perspectief

De Nederlandse samenleving is in een toekomstbestendige balans gekomen. Onze dorpen en steden bieden goede en voldoende betaalbare huisvesting voor alle levensfasen, waarbij wijken, dorpen en steden hun eigen identiteit vormgeven. Onze woonomgeving is schoon en klimaatbestendig. Mobiliteit is voor niemand een probleem dankzij collectieve vervoersopties die goedkoop, duurzaam en veilig zijn geworden. Iedereen die dat wil, heeft een elektrische fiets, opgeladen met groene stroom.

Duurzaamheid is vanzelfsprekend geworden. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de integrale wijkbenadering waarbij duurzame energie, circulariteit en klimaatadaptatie bijdragen aan de sociale wijkontwikkeling. Straten zijn opnieuw ingericht waardoor schone tweewielers, wandelaars en deelvervoer ruim baan hebben. De aanwezigheid van parken, perkjes, groene daken en groene gevels biedt mensen contact met de natuur, zorgt dat de bebouwde omgeving niet oververhit raakt en draagt tegelijkertijd bij aan de biodiversiteit. De energietransitie heeft de samenleving versterkt, omdat zij tot stand is gekomen in nauwe samenspraak tussen bestuurders en burgers. Ook heeft deze een enorme impuls gegeven aan nieuwe verdienmodellen en werkgelegenheid.

 

Maatregelen tot 2030
Wat zetten we op de agenda:
  • Een nieuwe brede en integrale wijkenaanpak verbindt onder meer goede huisvesting, een veilige en gezonde buurt en is de aanjager voor een integrale benadering van verduurzaming. Hierbij wordt de energietransitie, klimaatadaptatie, biodiversiteitsherstel en circulair gebruik van grondstoffen met elkaar verbonden.
  • De verschillende investeringsbudgetten worden structureel geïntegreerd tot een fonds voor wijkontwikkeling die de brede en integrale wijkontwikkeling mogelijk maakt.
  • We ondersteunen de corporaties om hun werkterrein te verruimen en te verduurzamen op een sociaal rechtvaardige manier.
  • Bewoners krijgen via burgerbegrotingen en burgerberaden een actieve rol in de vormgeving en uitvoering van deze maatregelen, zodat die maatregelen optimaal bij de wijk of regio passen en breed gedragen worden.
  • Duurzaam bouwen wordt gestimuleerd door CO2-emissies van producten mee te rekenen in de financiële businesscase.
  • Met deze vorm van interne beprijzing wordt in de komende kabinetsperiode minimaal 25% van de bouw volledig circulair en gebruiken we meer plantaardige materialen. Normering en transparantie in de keten ondersteunen dit.
  • We verlagen de ongewenste impact van onze mobiliteit door minder te reizen, schoner te reizen. We benutten de capaciteit van onze infrastructuur, spoor, wegen en water beter door prijsprikkels, reiskostenregelingen worden daarom aangepast.
  • We verschuiven kosten van bezit naar gebruik. Mobiliteit is een levensbehoefte, we maken en einde aan mobiliteitsarmoede en zorgen dat iedereen toegang heeft tot de fiets en goedkoop openbaar vervoer

AGRARISCHE EN NATUURLIJKE OMGEVING

Perspectief

De agrarische en natuurlijke omgeving is meer dan 70% van Nederland en zal in de toekomst weer een enorme biodiversiteit bevatten. Vanuit groene zones kan iedereen vanuit zijn woning de natuur in fietsen, waardoor we ons vrijer en fitter voelen. We gaan het landelijk gebied inzetten voor water opslag en verkoeling. Daarvoor moeten onze natuurgebieden op orde zijn, zowel in areaal als in kwaliteit, en verbonden met elkaar, zodat flora en fauna kunnen gedijen. We hebben nieuwe ruimtes gecreëerd tussen onze internationale top-natuurgebieden en de intensieve industriële agrarische gebieden. Tussenruimtes waarin natuur inclusieve landbouw en landbouw inclusieve natuur een plek hebben gevonden. Waar we zelf ons eten halen, waar we door verantwoorde en biologische landbouw de bloemen en bijen, vogels en kikkers weer zien. Hier staat ook de hout gebouwde zorgboerderij waar onze hulpbehoevende moeder ontspannen woont. De grond en natuur zijn niet van grote bedrijven of de overheid maar van burgers, die met liefde de hectares inrichten, zelf boeren of natuur creëren. De harmonie tussen landbouw en natuur is hersteld. Platteland en stad zijn met elkaar verbonden.

Het huidige landelijke gebied bestaat in 2030 voor een derde uit vrije natuur, voor een derde uit kringloop- en natuur inclusieve landbouw, en voor een derde uit moderne, hoogproductieve en schone landbouw.

We betalen een eerlijke prijs voor ons voedsel en belasten de milieuvervuiling door de landbouw.

Maatregelen tot 2030
Wat zetten we op de agenda:
  • We maken de landbouw in Nederland duurzamer waarbij kringlooplandbouw gebaseerd op natuurlijke processen het uitgangspunt is. Op 30% van het landbouwareaal vindt biologische landbouw plaats.
  • We gaan voor de korte keten. Nederland is een voedsel paradijs maar het meeste van ons voedsel komt van ver. We willen dat 25% van ons voedsel van dichtbij komt.
  • We hanteren voortaan werkelijke prijzen voor voedsel, waarbij vervuiling, CO2 en stikstof uitstoot, water gebruik en verlies van biodiversiteit worden meegenomen in de kosten. We fungeren hierbij als gidsland samen met ander voorlopers in de EU. Om dit in te voeren schromen we interne EU-import heffing van de landen die niet mee doen niet.
  • We kopen een deel grond terug van de boeren, en geven die een functie ten algemeen nut (bijvoorbeeld natuur inclusieve landbouw, burgerinitiatieven, wateropslag, herstel biodiversiteit). Daarmee lossen we onze water en stikstof problemen op. Om dit te realiseren is publiek geld nodig waarmee we ook de boeren een perspectief bieden.

INDUSTRIELE OMGEVING

Perspectief

In de toekomst is er een energie infrastructuur voor onder andere elektriciteit en waterstof die het mogelijk maakt dat Nederland dé Europese vestigingsplaats is voor een duurzame (basis)industrie. In die toekomst is ook het hergebruik van grondstoffen als vervanger van virgin materialen de norm geworden. De industrie heeft hun bijdrage geleverd aan klimaatneutraliteit, circulariteit en herstel van de biodiversiteit, in Nederland en daarbuiten. Dankzij gerichte investeringen in nasleep van de Corona pandemie heeft Nederland, door aan te sluiten bij de Europese Green Deal en bij de Duitse en Franse herstelprogramma’s, de verduurzaming versneld en de positie van de industrie verstevigd. De investeringen in infrastructuur (inclusief CO2-afvang en -opslag) voor de industrie, in de waterstofeconomie, in uitbreiding van windenergie op zee en in het circulaire gebruik van materialen, hebben bovendien een zeer sterke internationale topsector opgebouwd die wereldwijd impact creëert in transformaties van industrieën.

Maatregelen tot 2030
Wat zetten we op de agenda:
  • Regie 2.0. Om de grote vraagstukken die van belang zijn voor de toekomst van onze industrie op te lossen is er behoefte aan regie. De markten zijn versnipperd en gefragmenteerd én de uitdagingen vragen om een brede interdisciplinaire aanpak Hiervoor wordt regie opnieuw gedefinieerd in samenspel met bedrijven en het maatschappelijk middenveld waarbij de regie 2.0 voldoende mandaat heeft om ook daadwerkelijk regie te voeren.
  • De industrie werkt in komende kabinetsperiode de strategie voor de energietransitie en met name voor circulaire koolstofketen, uit tot concrete businessplannen en investeringsprognoses.
  • Opschaling van de productie van koolstofarme waterstof in een aantal industrieclusters, bijvoorbeeld in Groningen, Amsterdam en Rotterdam, en in de bijbehorende energie-infrastructuur tussen clusters.
  • De overheid implementeert instrumenten die sturen op de gewenste vitale en duurzame industrie van de toekomst, zoals CO2-belasting, belasting op virgin materialen en biodiversiteit. Daar waar internationaal opererende bedrijven hierdoor aantoonbare concurrentienadelen ondervinden worden Europese maatregelen genomen, bijvoorbeeld door een bordertax.

GROTE WATEREN & ZEE

Perspectief

Tot diep in de volgende eeuw kunnen we in de Nederlandse Delta veilig blijven wonen. Met de excellente kennis op het gebied van klimaat en waterbeheer is Nederland tijdig begonnen met aanpassen aan de nieuwe realiteit van de stijgende zeespiegel, veranderende riviersystemen, droogte en wateroverlast. Door een gebalanceerde aanpak van verdedigen en aanpassen is de veerkracht van het watersysteem vergroot, is de drinkwatervoorziening gewaarborgd en is het landgebruik evenals het waterbeheer geoptimaliseerd. De natte natuur vormt een unieke bijdrage aan het Europees natuurnetwerk. Water speelt een belangrijke rol in de energievoorziening.

 

 

Maatregelen tot 2030
Wat zetten we op de agenda:
  • De droogte op de hogere zandgronden vereist een nieuwe kijk op ons landgebruik en watermanagement. We gaan het water meer vasthouden en laten de beschikbare watervoorraad bepalen hoe land wordt gebruikt en wat we produceren. ‘Water stuurt’ in plaats van ‘water volgt’ bij ruimtelijke ontwikkelingen en functietoekenningen.
  • Het IJsselmeer komt centraal te staan in de landelijke zoetwaterstrategie en biedt kansen voor grootschalige natuurontwikkeling en energieopwekking. Dit gaat alleen vanuit een goed overzicht van alle opgaven en wensen. Aansluiting bij de historie van het gebied is essentieel. De koers moet onder gezamenlijke regie worden gemaakt door bewoners, overheden en andere stakeholders, zodat eenieder in lijn met die koers kan handelen.
  • Water biedt energie! Aquathermie oplossingen bieden bovendien in geval van hitteoverlast ook de broodnodige koelte. We willen in 2050 alle warmte uit rioolwaterzuiveringen benutten. Zet in op de lokale objecten zoals zwembaden, scholen en ziekenhuizen: laat zien dat het werkt (geen koudwatervrees). Neem Aquathermie verplicht mee in onderzoeken voor nieuwe investeringen. Organiseer publieke regie is en werk met open netwerk. Benut areaal van overheids­organisaties, in ieder geval van waterbedrijven, waterschappen en Rijkswaterstaat.

Dwars door alles heen

De veranderingen die beschreven zijn voor de gebieden vragen om een aantal economische en sociale veranderingen. Deze veranderingen vormen het bloedvatenstelsel van de toekomstbestendige samenleving; ze verbinden de bovengenoemde thema’s en maken ze levensvatbaar. Zo helpt bijvoorbeeld verdere vergroening van het fiscale stelsel elk van de gebieden vooruit. Ook ‘juiste prijzen’ (true pricing) en deliberatieve burgerparticipatie zijn op alle gebieden onderliggende principes.

SYSTEEMVERANDERINGEN IN HET FINANCIEEL ECONOMISCHE SYSTEEM

Perspectief

Het economische en financiële systeem zit in de toekomst zodanig in elkaar dat wat we doen bijdraagt aan het welzijn van mens, dieren en natuur. De kracht van het land meten we af aan de brede welvaart, dus niet alleen aan economische groei, maar ook het ecologische en sociaal-maatschappelijke welzijn. We beseffen dat financiële en fiscale prikkels vaak niet dienend zijn aan die brede welvaart. Nieuwe grondstoffen zijn niet langer goedkoper dan het hergebruik van gebruikte grondstoffen. Reparatie van kapotte spullen is goedkoper geworden dan weggooien of nieuw kopen, doordat voortaan de kosten van milieuschade en sociale effecten in de prijs van producten is opgenomen. Het belastingstelsel is vergroend, de kosten van arbeid zijn verlaagd en de kosten van nieuwe grondstoffen en energie verhoogd. Lange termijn belangen en de belangen elders beïnvloeden onze dagelijkse keuzes doordat voor producten wordt de echte prijs berekend, gecommuniceerd en betaald. Sindsdien wordt geld de goede kant op gestuurd: de samenleving in.

Maatregelen tot 2030
Wat zetten we op de agenda:
  • Belastingshift – een lastenverschuiving: de lasten worden verschoven van belastingen op arbeid (reparatie, zorg, onderwijs etc.) naar belastingen op gebruik van (virgin) grondstoffen, vervuiling en aantasting van de biodiversiteit. Draagvlak ontstaat als een dergelijke lastenverschuiving eerlijk is, zoals bijvoorbeeld door een compensatie van huishoudens met een lager inkomen. Er zijn verschillende fiscale instrumenten die in een evenwichtige mix effectief en haalbaar zijn
  • Echte prijzen voor een toekomstbestendig economisch systeem: de overheid gebruikt en stimuleert ‘echte prijzen’, waarin sociale en milieukosten worden meegenomen, zoals broeikasgassen en te lage lonen. Ze gebruikt het in toezicht, analyse, rapportage, inkoop, financiële en fiscale prikkels, wet- en regelgeving en het vastleggen van sectorafspraken. Voorbeelden zijn CO2-heffing, overheidsinkoop en aanbestedingen op basis van echte prijzen en verlaging van BTW op producten met die bijdragen aan de maatschappij. Als aanjager ondersteunt ze MKB met toepassen van True Pricing in hun waardeketen. De Rijksoverheid verplicht (semi)publieke instellingen en bedrijven zoals infrabeheerders een maatschappelijke jaarrekening te publiceren. Tot slot zet de overheid zich in om een Europese True Price Standaard uit te dragen.
  • Groen herstel: Economische herstelmaatregelen en publiek geld dienen de economie tijdens en na corona consistent te sturen op zowel herstel (banen, omscholing) als vergroening. Nederlandse stimuleringsmaatregelen moeten nauw aan sluiten bij de investeringsagenda van de Green Deal. Belangrijke maatregelen zijn het verhogen van duurzame publieke investeringen, het aanjagen van verduurzaming gebouwde omgeving (o.a. door fiscale prikkels en subsidies), hogere belastingen voor grote vervuilers en investeringen in de uitvoering van klimaatafspraken.

BURGERS, BEDRIJVEN EN POLITICI MAKEN SAMEN BESLISSINGEN

Perspectief

Verduurzamen doen we samen. In de toekomst is relatie tussen burgers, bedrijven en bestuurders herijkt, waardoor zij als partners naast elkaar staan, elkaar vertrouwen, doen waar ze goed in zijn en in wederkerigheid samenwerken. Nederland is een deliberatieve democratie geworden, een versterkte en verrijkte versie van de huidige parlementaire democratie.

Er is een goede balans tussen daadkrachtige regie voor de grote vragen én het actiever benutten van de kennis, wijsheid en energie van de samenleving.

Via burgerberaden helpen burgers politici bij het nemen van complexe besluiten. Complexe besluitvorming die de maatschappij voorheen verdeelde, werkt daardoor nu verbindend omdat zij gebaseerd is op dialoog en verantwoordelijkheid geeft aan burgers. Mensen voelen zich niet langer gevangen in grote systemen van de overheid en de markt, maar krijgen zelf regie door maatschappelijk initiatief en lokaal maatwerk.

Werkgevers en werknemers hebben een nieuw verbond gesloten waarbij er een gedeelde verantwoordelijkheid is voor de vitaliteit van de onderneming én de werknemers én de aarde, als fundament van ons welzijn. Werk en coöperatieve samenwerking spelen een sleutelrol in de sociale stabiliteit van de samenleving. Met een nieuw sociaal contract wordt de solidariteit tussen generaties vergroot en is de kloof tussen arm en rijk verkleind door kanskracht te genereren.

Maatregelen tot 2030
Wat zetten we op de agenda:
  • Niet polariseren, maar verbinden
    De maatschappelijke polarisatie die optreedt rond duurzaamheidsvraagstukken kan worden verminderd door de gedeelde verlangens en doelen voorop te zetten, wetenschappelijke inzichten als leidraad te nemen en “gewone” burgers mee te laten beslissen.
  • Burgerberaad
    Zowel op lokaal als landelijk niveau worden burgerberaden voor klimaat, biodiversiteit en energietransitie georganiseerd. De burgerberaden worden onafhankelijk georganiseerd, zijn transparant (zodat ook mensen die er niet aan deelnemen, er wel bij betrokken worden) en worden geïnformeerd door experts, adviesraden en de planbureaus.
  • Tussen markt en overheid.
    De ‘commons’-samenleving maakt een sterke groei door. We schatten dat er in ons land inmiddels circa een miljoen mensen betrokken zijn bij allerlei collectieven, coöperaties en sociale ondernemingen rond onder andere voedsel, energie, zorg en mobiliteit. We zijn daarmee de pioniersfase voorbij. Een nieuw kabinet ondersteunt verdere verspreiding van deze initiatieven.
  • Inclusieve transitie.
    We willen dat iedereen mee kan komen en creëren kanskracht. Als mensen in de knel komen door de noodzakelijke veranderingen dan lossen we dat samen op. Voorbeelden hiervan zijn mensen die hun werk verliezen in de fossiele industrie of als boer, en mensen die voor hoge kosten komen te staan bij verduurzaming van hun woning.

POLITIEK LEIDERSCHAP, DOOR VERBINDING, RICHTING & PERSPECTIEF

Voor alles in dit manifest is krachtig leiderschap nodig, op alle plekken en posities in de samenleving. Het (politiek) leiderschap geeft richting aan een samenleving waarin het gaat om maatschappelijke meerwaarde. Waar iedereen een plek heeft in een open, democratische samenleving. De leiders gaan de heilige huisjes niet uit de weg, kiezen voor vernieuwing en voor het maatschappelijk belang. Leiders geven niet om eigen ego maar om de voorliggende opgave. Zij vertrouwen hierin de ander en zichzelf om deze met elkaar te realiseren.

Leiderschap vraagt een zachtmoedigheid in het zien en actief luisteren naar de standpunten en belangen van de ander en deze serieus te nemen. Waardoor ruimte ontstaat voor wat je eerder nog niet zag, nog niet wist of nog niet wilde.

Polariteiten en tegenstellingen zullen er altijd zijn, dat maakt een organisatie en samenleving scherp. Leiders zien die tegenstellingen en kiezen voor een verbindend vraagstuk vanuit het midden. Zij scheppen kaders en condities voor samenwerking vanuit vertrouwen en transparantie. Op deze manier kunnen leiders verbinden zodat de duurzaamheidsopgaven van ons allemaal wordt.

DOWNLOAD PDF VERSIE

DEEL ONS MANIFEST

Wij zijn trots dat we samen met de Springtij Forum 2020 deelnemers tot dit manifest zijn gekomen. Nu is het belangrijk om ’t verder te verspreiden. Daarom ook aan jou het verzoek om het Springtij Manifest binnen jouw bereik aandacht te geven.