SPRINGTIJ MANIFEST
Op weg naar een toekomstbestendige en waardevolle samenleving
Op weg naar een toekomstbestendige en waardevolle samenleving
Dit manifest is opgebouwd rond vier ‘gebieden’: wonen & werken, agrarische & natuurlijke omgeving, industriële omgeving, en grote wateren & zee. Voor elk van deze gebieden schetsen we een wenkend perspectief. We vertalen dit in stappen die de komende 10 jaar nodig zijn om daar te komen en maatregelen die een nieuw kabinet kan uitwerken en uitvoeren.
De Nederlandse samenleving is in een toekomstbestendige balans gekomen. Onze dorpen en steden bieden goede en voldoende betaalbare huisvesting voor alle levensfasen, waarbij wijken, dorpen en steden hun eigen identiteit vormgeven. Onze woonomgeving is schoon en klimaatbestendig. Mobiliteit is voor niemand een probleem dankzij collectieve vervoersopties die goedkoop, duurzaam en veilig zijn geworden. Iedereen die dat wil, heeft een elektrische fiets, opgeladen met groene stroom.
Duurzaamheid is vanzelfsprekend geworden. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de integrale wijkbenadering waarbij duurzame energie, circulariteit en klimaatadaptatie bijdragen aan de sociale wijkontwikkeling. Straten zijn opnieuw ingericht waardoor schone tweewielers, wandelaars en deelvervoer ruim baan hebben. De aanwezigheid van parken, perkjes, groene daken en groene gevels biedt mensen contact met de natuur, zorgt dat de bebouwde omgeving niet oververhit raakt en draagt tegelijkertijd bij aan de biodiversiteit. De energietransitie heeft de samenleving versterkt, omdat zij tot stand is gekomen in nauwe samenspraak tussen bestuurders en burgers. Ook heeft deze een enorme impuls gegeven aan nieuwe verdienmodellen en werkgelegenheid.
De agrarische en natuurlijke omgeving is meer dan 70% van Nederland en zal in de toekomst weer een enorme biodiversiteit bevatten. Vanuit groene zones kan iedereen vanuit zijn woning de natuur in fietsen, waardoor we ons vrijer en fitter voelen. We gaan het landelijk gebied inzetten voor water opslag en verkoeling. Daarvoor moeten onze natuurgebieden op orde zijn, zowel in areaal als in kwaliteit, en verbonden met elkaar, zodat flora en fauna kunnen gedijen. We hebben nieuwe ruimtes gecreëerd tussen onze internationale top-natuurgebieden en de intensieve industriële agrarische gebieden. Tussenruimtes waarin natuur inclusieve landbouw en landbouw inclusieve natuur een plek hebben gevonden. Waar we zelf ons eten halen, waar we door verantwoorde en biologische landbouw de bloemen en bijen, vogels en kikkers weer zien. Hier staat ook de hout gebouwde zorgboerderij waar onze hulpbehoevende moeder ontspannen woont. De grond en natuur zijn niet van grote bedrijven of de overheid maar van burgers, die met liefde de hectares inrichten, zelf boeren of natuur creëren. De harmonie tussen landbouw en natuur is hersteld. Platteland en stad zijn met elkaar verbonden.
Het huidige landelijke gebied bestaat in 2030 voor een derde uit vrije natuur, voor een derde uit kringloop- en natuur inclusieve landbouw, en voor een derde uit moderne, hoogproductieve en schone landbouw.
We betalen een eerlijke prijs voor ons voedsel en belasten de milieuvervuiling door de landbouw.
In de toekomst is er een energie infrastructuur voor onder andere elektriciteit en waterstof die het mogelijk maakt dat Nederland dé Europese vestigingsplaats is voor een duurzame (basis)industrie. In die toekomst is ook het hergebruik van grondstoffen als vervanger van virgin materialen de norm geworden. De industrie heeft hun bijdrage geleverd aan klimaatneutraliteit, circulariteit en herstel van de biodiversiteit, in Nederland en daarbuiten. Dankzij gerichte investeringen in nasleep van de Corona pandemie heeft Nederland, door aan te sluiten bij de Europese Green Deal en bij de Duitse en Franse herstelprogramma’s, de verduurzaming versneld en de positie van de industrie verstevigd. De investeringen in infrastructuur (inclusief CO2-afvang en -opslag) voor de industrie, in de waterstofeconomie, in uitbreiding van windenergie op zee en in het circulaire gebruik van materialen, hebben bovendien een zeer sterke internationale topsector opgebouwd die wereldwijd impact creëert in transformaties van industrieën.
Tot diep in de volgende eeuw kunnen we in de Nederlandse Delta veilig blijven wonen. Met de excellente kennis op het gebied van klimaat en waterbeheer is Nederland tijdig begonnen met aanpassen aan de nieuwe realiteit van de stijgende zeespiegel, veranderende riviersystemen, droogte en wateroverlast. Door een gebalanceerde aanpak van verdedigen en aanpassen is de veerkracht van het watersysteem vergroot, is de drinkwatervoorziening gewaarborgd en is het landgebruik evenals het waterbeheer geoptimaliseerd. De natte natuur vormt een unieke bijdrage aan het Europees natuurnetwerk. Water speelt een belangrijke rol in de energievoorziening.
De veranderingen die beschreven zijn voor de gebieden vragen om een aantal economische en sociale veranderingen. Deze veranderingen vormen het bloedvatenstelsel van de toekomstbestendige samenleving; ze verbinden de bovengenoemde thema’s en maken ze levensvatbaar. Zo helpt bijvoorbeeld verdere vergroening van het fiscale stelsel elk van de gebieden vooruit. Ook ‘juiste prijzen’ (true pricing) en deliberatieve burgerparticipatie zijn op alle gebieden onderliggende principes.
Het economische en financiële systeem zit in de toekomst zodanig in elkaar dat wat we doen bijdraagt aan het welzijn van mens, dieren en natuur. De kracht van het land meten we af aan de brede welvaart, dus niet alleen aan economische groei, maar ook het ecologische en sociaal-maatschappelijke welzijn. We beseffen dat financiële en fiscale prikkels vaak niet dienend zijn aan die brede welvaart. Nieuwe grondstoffen zijn niet langer goedkoper dan het hergebruik van gebruikte grondstoffen. Reparatie van kapotte spullen is goedkoper geworden dan weggooien of nieuw kopen, doordat voortaan de kosten van milieuschade en sociale effecten in de prijs van producten is opgenomen. Het belastingstelsel is vergroend, de kosten van arbeid zijn verlaagd en de kosten van nieuwe grondstoffen en energie verhoogd. Lange termijn belangen en de belangen elders beïnvloeden onze dagelijkse keuzes doordat voor producten wordt de echte prijs berekend, gecommuniceerd en betaald. Sindsdien wordt geld de goede kant op gestuurd: de samenleving in.
Verduurzamen doen we samen. In de toekomst is relatie tussen burgers, bedrijven en bestuurders herijkt, waardoor zij als partners naast elkaar staan, elkaar vertrouwen, doen waar ze goed in zijn en in wederkerigheid samenwerken. Nederland is een deliberatieve democratie geworden, een versterkte en verrijkte versie van de huidige parlementaire democratie.
Er is een goede balans tussen daadkrachtige regie voor de grote vragen én het actiever benutten van de kennis, wijsheid en energie van de samenleving.
Via burgerberaden helpen burgers politici bij het nemen van complexe besluiten. Complexe besluitvorming die de maatschappij voorheen verdeelde, werkt daardoor nu verbindend omdat zij gebaseerd is op dialoog en verantwoordelijkheid geeft aan burgers. Mensen voelen zich niet langer gevangen in grote systemen van de overheid en de markt, maar krijgen zelf regie door maatschappelijk initiatief en lokaal maatwerk.
Werkgevers en werknemers hebben een nieuw verbond gesloten waarbij er een gedeelde verantwoordelijkheid is voor de vitaliteit van de onderneming én de werknemers én de aarde, als fundament van ons welzijn. Werk en coöperatieve samenwerking spelen een sleutelrol in de sociale stabiliteit van de samenleving. Met een nieuw sociaal contract wordt de solidariteit tussen generaties vergroot en is de kloof tussen arm en rijk verkleind door kanskracht te genereren.
Voor alles in dit manifest is krachtig leiderschap nodig, op alle plekken en posities in de samenleving. Het (politiek) leiderschap geeft richting aan een samenleving waarin het gaat om maatschappelijke meerwaarde. Waar iedereen een plek heeft in een open, democratische samenleving. De leiders gaan de heilige huisjes niet uit de weg, kiezen voor vernieuwing en voor het maatschappelijk belang. Leiders geven niet om eigen ego maar om de voorliggende opgave. Zij vertrouwen hierin de ander en zichzelf om deze met elkaar te realiseren.
Leiderschap vraagt een zachtmoedigheid in het zien en actief luisteren naar de standpunten en belangen van de ander en deze serieus te nemen. Waardoor ruimte ontstaat voor wat je eerder nog niet zag, nog niet wist of nog niet wilde.
Polariteiten en tegenstellingen zullen er altijd zijn, dat maakt een organisatie en samenleving scherp. Leiders zien die tegenstellingen en kiezen voor een verbindend vraagstuk vanuit het midden. Zij scheppen kaders en condities voor samenwerking vanuit vertrouwen en transparantie. Op deze manier kunnen leiders verbinden zodat de duurzaamheidsopgaven van ons allemaal wordt.