De hoogste prioriteit in combinatie met de hoogste ambitie, het kan. Althans, wanneer alle stakeholders bereid zijn om in het speelveld van duurzame stedelijke ontwikkeling wat concessies te doen. Wat niet bijdraagt zijn de bekende afrekencultuur en die enorme olifant in de kamer. In gesprek met Anno Drenth over thema’s die samengaan, stakeholders die samenwerken en de mens die centraal staat.
“Mijn ideaalbeeld, dat is bijna utopisch. Veel mensen dicht bij elkaar. Minder ruimte voor eigen wonen. Verbinding in de ruime openbare groene ruimte, waar je tot rust kunt komen, kunt recreëren en ontmoeten. Veel minder denken in eigen ruimte, veel meer denken in delen van ruimte, waarin biodiversiteit en groen een belangrijke plek hebben voor het welbevinden van mensen. Het wordt leuker om te leven.”
Rust in de stad
De aantrekkingskracht van de natuur was altijd al enorm. Vroeger banjerde hij met zijn opa door de weilanden op zoek naar weidevogels … Nu banjert Anno in binnenstedelijk gebied op zoek naar diezelfde rust en ruimte, maar dan anders. Gelukkig komt hij ook in de big city zijn weidevogels nog tegen. En de strook grond voor zijn huis is omgetoverd tot groen terrein. Maar de verhuizing van ’t platteland naar Amsterdam is wel echt een bewuste keuze. “In hart en nieren ben ik een stadsmens. Op de lagere school in het buitendorp waar we woonden, hoorde ik over het leven in de stad. Ik kreeg echt verlangen naar die stad. En ik ben ook een enorm mensenmens en dat wint het van de natuur.”
Duurzame thema’s
Mensenmens Anno is druk bezig om de mens centraal te stellen binnen duurzame thema’s, zoals klimaatadaptatie, -mitigatie, energietransitie, circulaire economie, duurzame grond-, weg- en waterbouw en biodiversiteit. Als programmamanager bij TAUW faciliteert hij de ontwikkeling hiervan. En dat gaat ‘m wonderwel goed af omdat hij in de afgelopen 25 jaar alle ervaring heeft opgedaan die hem vandaag de dag van pas komt. Als rasgeneralist overziet hij het grote geheel. “Dat is ook de reden dat ik geen vogelaar ben, dat is te veel detail over te weinig thema. Ik ben niet een mens van weinig, daarvoor vind ik te veel interessant.”
Mens
Maar nog even naar die mens als spil. Anno vertelt dat er een kanteling gaande is, maar dat er een spanningsveld blijft. “Er komt meer aandacht voor de gebruiker. Een jaar of vijf geleden was dat wel anders. Is er voldoende openbare ruimte, dan is het niet zo moeilijk om de gebruiker centraal te stellen, maar in hoogstedelijk gebied … daar zijn de belangen van de stakeholders groot en is de ruimte beperkt. Dan raken de gebruikers en de bewoners op de achtergrond en spelen de individuele opgave en geld een grotere rol. Dan nemen andere criteria de overhand.”
Groen
Maar wat blijkt nu uit onderzoeken: het welbevinden van de mens en ingewikkelde thema’s bijten elkaar niet, ze sluiten juist naadloos aan. Anno valt even terug op groene onderzoeken van anderen. “Het welbevinden van de mens is aantoonbaar beter bij groen, er wordt minder gepest op een groen schoolplein, obesitas en het gebruik van medicatie neemt af in een groene omgeving. Groen nodigt uit tot wandelen en fietsen, mensen worden fitter en gezonder.”
Participatie pur sang is in dit verhaal dé oplossing en de verbinding die daarvoor nodig is, past Anno goed. Verbinding is de rode draad in zijn verhaal, hij spint alles aan elkaar wat hij belangrijk vindt. Maar dat is niet altijd makkelijk.
Verbinding
Op papier klinken samenwerking, verbinding, en zo, heel logisch, maar in het echt is mooi praten nog steeds makkelijker dan mooi doen. Want er is nog steeds zoiets als budget, mandaat en afrekencultuur. Dat helpt volgens Anno niet echt om lef te tonen. “Er is angst om uit de comfortzone te stappen.”
Betrokken stakeholders
En het is toch echt tijd voor een goed proces, want van meer aandacht voor de aanpak wordt iedereen beter. “Je moet alle stakeholders op eenzelfde manier betrekken en iedereen moet dezelfde verantwoordelijkheid voelen. Je kunt wel zeggen wat je niet wilt, maar er moeten uiteindelijk wel dingen gebeuren. Daarom moet je alle stakeholders meenemen, gezamenlijk prioriteiten stellen en de ambitie zo hoog mogelijk houden.”
Tot zover klinkt het nog aangenaam, maar bij zijn volgende zin begint het te schuren. “Mensen moeten elkaar de ruimte gunnen en af en toe regie uit handen geven.” De natuur en de mensheid redden we natuurlijk niet in ons eentje, daar moeten we met elkaar de schouders onder zetten. Gedeelde verantwoordelijkheid betekent ook dat je de negatieve kanten deelt. Denk even aan budgetten en projectrisico’s die verschuiven …
Prioriteiten
Zo’n besluit neem je dus niet licht en zeker niet alleen. Als je gezamenlijk zo’n proces doorloopt, is het vertrouwen in elkaar groot. “Je leert elkaar kennen én elkaars belangen.” Tijdens een prioriteringssessie is dat van enorm belang, want daardoor ben je in staat te zien hoe de opgaven zich tot elkaar verhouden, ruimte te geven en samen door te stappen. “In een transparant en duidelijk proces heeft iedereen een rol.”
En alle afspraken, alles wat je aan de voorkant hebt bedacht, komen uiteindelijk zwart op wit in een contract te staan. Niet omdat het vertrouwen er ineens niet meer is, maar om die enorme olifant in de kamer te voorkomen. Of halve zinnen die je als hele waarheden interpreteert. ‘Maar ik dacht, jij zei toch …’ “Je hebt iets nodig om op terug te vallen. Iets zakelijks.”
Belangenafweging
Waar de prioriteiten liggen, is per gebied verschillend. Als droogte/water een groot probleem is, dan is er wellicht minder aandacht voor de biodiversiteit. Of je laat ze juist op elkaar aansluiten. Water vasthouden op groene daken, keuzes in soorten beplanting bij de wateropvang. Maar het welbevinden van de mens heeft net zo’n groot aandeel als alle overige thema’s. En als de mens geen topprioriteit heeft – door concessies na belangenafweging – in een bepaald gebied, zorg dan dat dit rechtgetrokken wordt verderop in de buurt. “Je bakent je gebied af, maar kijk niet alleen tot de grenzen, kijk er ook overheen. Verbind gebieden, integreer ze in elkaar.”
Opdrachtgever
De gemeente als opdrachtgever dient dit hele proces te faciliteren. Alle stakeholders moeten gehoord worden. “De procesaanpak van Amsterdam vind ik heel mooi. Dat gaat uit van gezamenlijke ambities opstellen, afwegen met elkaar, elkaars prioriteiten kennen, elkaars opgaven kennen en dan komen tot een gezamenlijk besluit of ambitieniveau.”
Ambitiesessie
Bij TAUW gebeurt eigenlijk iets soortgelijks, onder de noemer ambitiewebsessie. Geschikt voor infrastructurele projecten en duurzame gebiedsontwikkeling. “Een succes omdat er een gestructureerde aanpak is, iedereen weet waar we aan gaan beginnen, wat de tussenstappen zijn, de beslismomenten en wanneer het eindbesluit plaatsvindt. Waarbij we uitgaan van de mogelijkheden. Je hoort iedereen en er is een maximaal ambitieniveau.” In stedelijk gebied kan gewoon niet alles, waar wordt ruimte gevonden en gecreëerd? Als stakeholders maar met elkaar in gesprek gaan, is er van alles mogelijk. Goh!
Wat gebeurt er: “We schetsen een gebied, bekijken knelpunten en gebruiken dan onze creativiteit. Daarna gaan we kijken of dat past. Dus: concreet, creatief, concretiseren. Dan is de basis gelegd voor een volgend ontwerp.”
Risico en kans
Maar dan: wie draagt risico’s? Schuiven met belangen betekent schuiven met ambities en voor wiens ambitie of uitloop ga jij dan betalen? Risico’s worden in kaart gebracht en in de kansensessies wordt gesproken over ontwerp, uitvoering, eerlijke verdeling en ondersteuning. Anno vertelt: “Er ontstaat een risico en daar is natuurlijk iemand verantwoordelijk voor, er volgt eerst een gesprek. Misschien blijkt dat de verantwoordelijke het nu niet zelf kan oplossen, maar hoe kun je de ander helpen? Dus niet door verantwoordelijkheid over te nemen, wel door te helpen.”
Als dit nieuw klinkt of spannend, dan is het echt het overwegen waard om uit je comfortzone te stappen. Volgens Anno zijn er alleen maar enthousiaste mensen uit die sessies gekomen. “Sta open voor het verhaal van anderen, eerst luisteren, daarna oordelen.” Misschien wordt het ideaalbeeld van Anno dan nog eens werkelijkheid.
In het kernthema leiderschap gaat het over de hernieuwde verbindingen die nodig zijn voor samenleven. In de crisis gloort ook hoop. Wereldwijd staan mensen op, verenigen zich en willen een diepgaande verandering in onze samenlevingen.
We staan voor enorme uitdagingen, groter dan ooit. Niet alleen de Corona-crisis maakt ons hiervan bewust. Ook voor corona was duidelijk dat diepgaande veranderingen nodig zijn. Maar de mens schuwt van nature vaak veranderingen en houdt graag vast aan het oude, bekende en vertrouwde. Inspiratie geeft je kracht, zorgt voor motivatie en wakkert je innerlijke passie aan. Voor welke uitdaging je ook staat, inspiratie zorgt voor de redenen waarom je iets echt graag wilt. Inspiratie zorgt ervoor dat je in beweging wilt komen en dat je vooruit wilt gaan. Inspiratie is iets heel persoonlijks, sommigen vinden inspiratie in de natuur, anderen in religie en geloof. Op Springtij gaan we kijken hoe we inspiratie kunnen inzetten om de duurzame transitie van Nederland te versnellen, op persoonlijk vlak en ook gezamenlijk.
Al voor Corona was het duidelijk: we kunnen zo niet doorgaan. Het systeem kraakt aan alle kanten, we overschrijden de draagkracht van de aarde en de sociale ongelijkheid wordt steeds groter. Het groei paradigma en de consumptie-waan van de afgelopen decennia zijn niet langer houdbaar. Globalisering maakt ons afhankelijk. Het is hoog tijd voor een grondige systeemverandering. Naar een rechtvaardig, ecologisch en sociaal verantwoord en duurzaam systeem. Hiervoor zijn stimulerende en regulerende maatregelen nodig. Een ander belastingsysteem, beprijzen van de ‘Commons’, nieuwe indicatoren (naast of in plaats van het BNP). De coronacrisis spoort ons aan om nu meteen aan de slag te gaan.
Bij alle opgaven spelen mensen en sociale systemen de bepalende rol. Technische oplossingen werken alleen als ze gepaard gaan met sociale innovatie. Wereldbeeld, cultuur, sociale dynamiek en persoonlijke overtuigingen zijn evenzeer bepalend voor gedrag als regels, normen, prijsprikkels en technologie.
Een directielid van de Nederlandse Bank stelde recent dat ‘back to normal’ geen optie is. Dat leidt tot 3,7 graden opwarming en heeft catastrofale gevolgen voor onze samenleving. Stiglitz en Stern (Universiteit van Oxford) adviseren dat we nu moeten investeren in die sectoren die én de economie én het klimaatbeleid steunen. De Nederlandse doelen voor 2030 op klimaat- en ander gebied zijn helder én hoogstnoodzakelijk. Over hoe we daar komen valt nog wel wat te zeggen. Op Springtij gaat de industrie, overheden en maatschappij zoeken naar hoe ‘we’ dat gaan doen, wat ervoor nodig is én wat het kan opleveren.
Hoe ziet wonen en werken in een duurzame omgeving eruit? En welke stappen zijn zowel in de komende 10 jaar als in de volgende kabinetsperiode nodig om deze omgeving te ontwikkelen? Dit gaat niet alleen om onze energievoorziening, maar over een omgeving waarin onder andere beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen, gezondheid, sociale aspecten, mobiliteit en de verbinding tussen stad en regio in elkaar grijpen.
Nederland leeft met water. Als deltabewoners heeft onze identiteit zich ontwikkeld met de meanderende rivieren, ons profijt van en ontzag voor de zee en ons polderlandschap. Hollandsche kunstenaars hebben deze identiteit gevangen in hun beelden en woorden.