Wees moedig in je ongemak en luister!

Van 22-24 september kwamen 750 deelnemers, afkomstig uit bedrijfsleven, politiek, wetenschap, ngo’s en overheid, op Terschelling bijeen om deel te nemen aan Springtij 2021. In een informele omgeving vol kunst, kennis en natuur kwamen zij inspiratie opdoen. In maar liefst zestig open sessies is gezocht naar oplossingen voor energie, mobiliteit, voedsel, natuur, circulariteit en de financiële sector.

Tijdschrift Milieu. Nummer 6. Oktober 2021. Geschreven door Jeroom Rommers van de Tapp Coalition. 

Vergeleken met de vorige editie – in lock down – was de sfeer dit jaar vrolijker. Zonder de 1,5 meter eis mocht er bijvoorbeeld weer gedanst worden. Zanger Typhoon riep deelnemers op je ‘vrijheid te vieren’. En duurzaamheid is nu echt een thema waar iedereen mee bezig is. Duurzame voorlopers voelen zich niet meer alleen, maar hebben de wind mee. Dat voelt aangenaam.

Luister naar alle stemmen

Het thema dit jaar was: “Er is een stem die geen woorden gebruikt, luister” – Het duur-zaamheidsforum wil dit jaar “luisteren naar stemmen die niet gehoord worden.” Denk daarbij aan de stem van mensen die in de toekomst leven, de stem van de natuur en de stem van mensen die veraf wonen en werken. Maar ook aan de stem van de niet-stemmer. Denk aan het burgerforum uit Japan, waarbij de helft van de mensen de toekomst vertegenwoordigt. Maar dit moet niet te concreet worden, bleek. Zodra aan Springtij deelnemende jonge activisten aan een panel van directeuren vroegen of er een leeftijdsgenoot mocht deelnemen in hun Raad van Bestuur, om de stem van de toekomst te vertegenwoordigen, werd dit beleefd afgewimpeld. Wel werden jongeren voor het eerst in de geschiedenis uitgenodigd bij de formatie, volgens Mariette Hamer, SER-voorzitter en informateur. “Partijen waren te bang om na het regeren zetels te verliezen. Wij moeten ze helpen die angst te overwinnen. Moedige besluiten voor een duurzamer land zouden juist zetels moeten opleveren.”

Prosumenten

We moeten allemaal ‘Prosumenten’ worden, producenten van duurzame energie, vond Siward Zomer, directeur van Energie Samen. Bij deze koepel van energiecoöperaties zijn al 100.000 mensen betrokken. Maar dat levert nu al een probleem op, stelden de aanwezige netwerkbeheerders, want 20 procent van de huishoudens heeft al zonnepanelen op het dak, waardoor het net op veel plaatsen al overbelast is. Teun Bokhoven van de NVDE vroeg zich daarom af welke wetgeving nodig is om dit probleem op te lossen, om het mee te geven aan Sandor Gaastra, topambtenaar van het ministerie EZK. Alle wasmachines met smart chips laten aangaan zodra de zon hard schijnt en elektriciteitstarieven daar-voor differentiëren, was een idee. Nu mag dat nog niet. Ook mogen netbeheerders nog geen warmte of elektriciteit opslaan, wat bij pieken juist erg nodig is. Van een ander idee is Sandor Gaastra ook gecharmeerd: een persoonlijk CO2-budget. Wie teveel energie gebruikt moet dan rechten kopen bij mensen die juist zuinig aan doen.

Maak ecocide strafbaar

Een nieuwe, internationale gastspreker was Jojo Mehta, de voorzitter van stichting Stop Ecocide International. Deze organisatie weet steeds meer landen over te halen in te stemmen met het opnemen van ecocide in het takenpakket van het Internationaal Straf hof in Den Haag. Dit vergroot de kans dat grootschalige verwoesting van de natuur door bedrijven en regeringen straf baar wordt.

Zus Fleur gaf doorslag

Een opvallend nieuwtje vlak voor aanvang van het Forum was de omslag van Tata Steel. Het staalconcern wil versneld overgaan op waterstof. De directie heeft hier ’volledige steun van de raad van commissarissen en het moederbedrijf uit India’ voor gekregen, aldus Tata Steel. Besloten is een plan voor opslag van CO2 in lege gasvelden onder de Noordzee te laten vallen ten gunste van de productie van groen staal. De ophef van omwonenden over gezondheidsschade, pittige onderzoeken van het RIVM en weer-stand uit de Tweede Kamer en scenario’s voor nationalisatie voerden de druk op om tot dit besluit te komen, geheel volgens het boekje van de transitiekunde. Op het laatste RIVM rapport reageerde het bedrijf aanvankelijk na interne overwegingen op de klassieke wijze: “we doen al zoveel”. Totdat zijn zus Fleur een boos whatsappje stuurde: ‘Wat een slechte communicatie: Jullie interne processen interesseert niemand wat, Hans! Huilie Huilie!’. De CEO luisterde naar haar stem, die dus de doorslag gaf voor de reactie op het laatste RIVM rapport en daarmee ook bijdroeg aan de omslag in de vergroeningsaanpak, gaf hij eerlijk toe.

Zorgplicht

Volgens een groep wetenschappers en directeuren van duurzame koploper bedrijven hebben directeuren een wettelijke stok achter de deur nodig die hen verplicht rekening te houden met de omgeving: de maat-schappelijke zorgplicht. Er ligt hiervoor nu een wetsvoorstel voor CEO’s. MVO Nederland is voor, maar veel grote bedrijven zijn tegen. Bedrijven vrezen rechtszaken van actie-groepen als zij rekenschap moeten geven van de effecten op milieu, gezondheid, diversiteit en sociaal beleid.

Gezondheidsdividend

Gezondheid was ook een belangrijk thema bij het driejarige programma van Springtij over voedsel, waar onder andere Imke de Boer (WUR) aan meewerkt. Onderzoeksvraag is hier wat de relatie is tussen de stijgende zorgkosten en de daling van de voedselprijzen. Jacques Buiter, partner van Deloitte, stelde dat de zorgkosten al 113 miljard euro per jaar bedragen. “Zelfs de Koning maakte zich er in de Troonrede zorgen om. Dat komt mede door ongezonde voedingspatronen. We zouden een paar procent van de alsmaar stijgende zorgkosten moeten overhevelen naar preventiebeleid en het bevorderen van gezond voedsel.” Dankzij corona ziet twee derde van de Europeanen nu een link tussen voedsel en de eigen gezondheid, blijkt uit onderzoek. “We geven nu 6.000 euro per Nederlander uit aan gezondheid en dat wordt nog veel meer als we niets doen, dan stijgen de zorgkosten naar 174 miljard euro per jaar, 16% van het NP. Het verschil tussen 113 en 174 miljard is het gezondheidsdividend. Dat kunnen we de komende jaren inzetten om te voor-komen dat zorgkosten echt zo sterk gaan stijgen. Dan moet er wel een ‘true price’-berekening komen op voedsel in de supermarkt, waarbij de gezondheids- en de milieukosten zijn meegenomen. Ook zijn wetten en regels nodig, en andere marketing, zodat consumenten ook voor de gezonde keus willen kiezen”.

Gezond voedsel ver vangt pillen

Lieneke van de Griendt, huisarts in Schiedam, constateert dat veel patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaat-ziekten, MS en reuma ondanks alle medische inspanningen en pillen niet genezen. Ze vroeg zich af of mensen echt kunnen genezen, zelfs zonder pillen. Het antwoord op deze vraag stemt hoopvol: deze ziekten hebben als onderliggend probleem niet goed functionerende mitochondriën, de energieleveranciers in onze cellen. Het voedsel dat wij nuttigen, heeft hier invloed op. Zo zijn er vitaminen en mineralen nodig voor het goed functioneren van deze mitochondriën. Dat beïnvloedt weer de hele stofwisseling van de cel, die op zichzelf óók micronutriënten nodig heeft. Die moet je dus voldoende binnenkrijgen. Voedselkeuzes, waaronder met oog voor de kwaliteit, zijn daarom van belang. Dankzij het complexe bodemleven kunnen planten, die de tijd krijgen om te groeien, de micronutriënten uit deze bodem opnemen. Het zijn met name de schimmels die deze aan de haarwortels van de planten doorgeven. Moderne landbouwtechnieken kunnen zorgen voor snelle groei en een hoge opbrengst, maar het is de vraag wat dat bete-kent voor het gehalte aan micronutriënten van de oogst. “Als we de bodems niet gezond houden, blijven onze darmen ook niet gezond.” Van de Griendt, die zich specialiseert in de functionele geneeskunde, schreef onder andere hierover in haar boek ‘Studeerden wij medicijnen of geneeskunde?’. “De praktijk toont dat veel mensen die starten met een ander voedselpatroon, zelfs mensen met ernstige ziektes als diabetes, MS en Parkinson, f linke gezondheidswinst kunnen boeken.”

Kom uit je comfortzone

Columnist en TV-maker Özcan Akyol riep tot slot zijn homogeen samengestelde publiek van witte hoogopgeleide mensen op een stap te zetten naar de medelanders met een kleurtje en de 30 procent Nederlanders die het klimaatprobleem ontkennen. “Ga uit je comfortzone, ga het conflict aan met anderen, laat je weghonen, vereenzelvig je met mensen die niet op jou lijken!”. Dat is ook wat zanger Typhoon de zaal voorhoudt: “Wees moedig in je ongemak”. Dat geldt niet alleen voor donkergekleurde mensen die slachtoffer zijn van racisme en discriminatie, maar ook hoe we omgaan met het klimaat-probleem. “En laat 30 procent van je gedachten open voor God, voor stilte en ontmoeting”, voegde hij eraan toe. Dezelfde avond was er bij het optreden van Typhoon’s opzwepende band echter weinig stilte, maar kreeg hij opnieuw veel applaus. Eindelijk weer dansen, zingen en springen in een grote mensenmassa, tot bijna middernacht. Het mocht weer! Met een vrolijke noot van Harm Edens, plus een optimistisch maar serieus verhaal van Laurens Dassen van Volt, werd Springtij 2021 na drie dagen geheel in stijl afgesloten.

Relletje over fossiele sponsoren

De kritische winnaars van de, op Springtij uitgereikte, Wubbo Ockelsprijzen riepen het Forum op om de partnerschappen met de fossiele industrie en diens lobbyisten te ver-breken: Energie Beheer Nederland (EBN) en de vereniging van olie- en gasbedrijven Nogepa. Deze partijen zouden niet meer welkom moeten zijn als partner of sponsor van een Forum over duurzaamheid. “Naar hun stemmen wordt juist al teveel geluisterd”, aldus de winnaars van de prijzen, Marjan Minnesma en de twee stille krachten achter de gewonnen rechtszaak van Milieudefensie tegen Shell: Laurie van der Burg en Nine de Pater. De zaal, applaudisseert maar half en directeur Katinka Abbenbroek van Springtij reageerde als volgt: “Wij gaan niet zeggen: jij mag wel en jij niet, want waar trek je dan de grens? Springtij is een verbinder.” Wel gaat ze een gesprek organiseren met Van der Burg en De Pater en de omstreden partners.

Tijdschrift Milieu. Nummer 6. Oktober 2021. Geschreven door Jeroom Rommers van de Tapp Coalition. 

Download artikel: Tijdschrift Milieu 2021-6